میزان آب صادراتی از ایران چقدر است؟ - تور ایتالیا ارزان

به گزارش خبرنگاران، آب مجازی، به آبی گفته می گردد که در روند فراوری فرایند کالاها و محصولات به کار برده گردد اما به دلیل این که این آب استفاده شده، در محصول نهایی دیده نمی گردد، به آن مجازی یا آب پنهانی می گویند؛ این آب حتی در محصولات مصنوعی و یا تهیه خوراکی هایی هم چون بیسکویت و شکلات نیز نهفته است، چراکه برای فراوری آرد گندم بیسکویت هم آب مصرف شده و یا حتی زمانی که یک بطری آب معدنی می خریم، تصورمان این است که فقط آب داخل بطری، آب است، در حالی که برای فراوری خود بطری نیز آب مصرف شده است.

به عنوان مثال برای فراوری یک تخم مرغ 135 لیتر آب و برای تهیه یک کاغذA4 حدود 10 لیتر آب مصرف می گردد، در حالی که وزن کاغذ پنج گرم هم نیست. هم چنین برای به دست آوردن یک کیلو گوشت مرغ، حدود 4000 لیتر و برای یک کیلو گوشت قرمز گاو 15 تن آب و برای فراوری یک خودروی معمولی که یک تن وزن دارد، حدود 400 هزار لیتر آب مصرف می گردد.

در این میان، بر اساس آخرین آمار ارائه شده، هندوانه، گوجه فرهنگی، سیب زمینی و پیاز به عنوان بیش ترین و عمده ترین محصولات صادراتی هستند که اتفاقا از نظر ارزشی چندان ارزآوری برای کشور نداشته اند. چراکه به عنوان مثال، هر کیلوگرم هندوانه صادراتی، کمتر از 20 سنت ارزش دارد که البته اگر میزان مصرف آب در این محصولات را نیز در نظر بگیریم، ارزش صادراتی آن ها منفی خواهد بود. به این معنی که ایران سالانه میلیون ها تن محصول کشاورزی کم ارزش و آب بر را به کشورهای دیگر صادر می نماید و ارزش واقعی آب صرف شده برای آن ها، بسیار بیش تر از قیمت صادراتی آن هاست. این همان صادرات آب مجازی بوده که به تاکید کارشناسان، در شرایط کنونی محدودیت ها و بحران آب ایران، اصلا به صلاح نیست.

نکته مهم این که صفت مجازی به معنای غیرواقعی نیست بلکه صریحا باید گفت که آب مجازی، آب کاملا واقعی است. شرایط اقلیمی و فرهنگی مکان فراوری و مدیریت و برنامه ریزی در میزان و حجم آب مجازی کالا موثر و قطعا مقدار آن در مورد یک کالا در مناطق مختلف دنیا متفاوت است. به طور مثال، مردم آسیا به طور میانگین 1400 لیتر آب مجازی در طول روز استفاده می نمایند و این در حالی است که اروپاییان و مردم شمال آمریکا، روزانه حدود 4000 لیتر آب مجازی مصرف می نمایند.

در این باره، بهاءالدین نجفی - کارشناس حوزه آب - به خبرنگاران گفت: اتخاذ سیاست های مناسب بازرگانی، ترویج و آموزش کشاورزی، حکمرانی آب و افزایش راندمان آب به وسیله تکنولوژی، راهکارهای جلوگیری از صادرات آب مجازی و به طور کلی راه اندازی یک تجارت مثبت آب مجازی در رها شدن از بحران های فعلی مطلوب است.

به گفته وی، تعرفه های بازرگانی ابزاری است که می توان از آن در صادرات و واردات محصولات کشاورزی استفاده کرد، علاوه بر این، در درازمدت هم باید کشاورزان را به فراوریات با احتیاج آبی کم تشویق کنیم.

اما مفهوم آب مجازی باید سبب ارتقای رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی گردد. در حالی که فراورینماینده با این صادرات نه تنها سود چندانی عایدش نمی گردد بلکه به منابع آبی ضربه می زند و در آینده نزدیک مجبور به مهاجرت به حاشیه شهرها می گردد.

از سویی دیگر، محمد قربانی - عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد - معتقد است که کشت و صادرات محصولاتی چون هندوانه و سیب زمینی در نقاط خشک و نیمه خشک ایران، با توجه به تخریب شدید منابع آبی، مشکل اشتغال و مهاجرت روستایی را بغرنج تر می نماید. این کارشناس بر این باور است که صادرات آب مجازی ناشی از نبود سیاست های منسجم در صادرات محصولات است.

در هر حال، شواهد نشان می دهد که سیاست های صادراتی ما همسو با سیاست های فراوریی، قیمت گذاری و حفظ منابع پایه نیست. ظاهرا سیاست گذار فکر می نماید قیمت مهم ترین مولفه است. در حالی که طبق مطالعات، ارزش اقتصادی آب بین هزار تا 10 هزار تومان معین شده و به هیچ وجه با ارز حاصل از صادرات مجازی آن قابل جبران نیست و این درحالی است که با راه اندازی یک سیاست مثبت در تجارت آب مجازی، مبنی بر واردات محصولات پرآب بر، می توان مسائل بحران آب را کاهش داد.

با توجه به این که آب، یکی از مهم ترین منابع پایه محسوب می گردد و اغلب کشورهایی که با کمبود منابع آبی روبرو هستند، از صادرات آب مجازی جلوگیری می نمایند، انتظار می رود که ایران نیز مانند سایر کشورها این مساله را جدی بگیرد و به این مساله به طور ویژه توجه کند.